Een bekwame helper op jouw KLJ

Sinds 2024 werd het statuut 'bekwame helper' ingevoerd. Een statuut is een officieel document van de overheid met daarin een heleboel regels en voorwaarden rond een bepaald onderwerp. Een bekwame helper is iemand die zelf geen verpleegkundige of dokter is, maar tijdelijk wel bepaalde verpleegkundige handelingen mag stellen. Dit gebeurt dan tijdens een vrijwillige activiteit, in dit geval KLJ, buiten een zorginstelling. Je mag niemand verplichten om bekwame helper te worden. 

Kinderen met specifieke zorgbehoeften, fysieke of mentale beperkingen zijn niet altijd in staat om zelf alle benodigde zorgtaken uit te voeren. Denk bijvoorbeeld aan een kind met diabetes dat hulp nodig heeft bij het controleren van de bloedsuikerspiegel of het toedienen van insuline.  

Voor de intrede van het statuut waren alleen medisch personeel, zoals artsen en verpleegkundigen of mantelzorgers, zoals bijvoorbeeld ouders, bevoegd om deze handelingen uit te voeren. Dit leidde tot praktische problemen op o.a. KLJ-kampen. Hierdoor moest een ouder soms mee op kamp om diens kind de nodige zorgondersteuning te bieden. Het is natuurlijk geen evidentie om als mantelzorger of een verpleegkundige/dokter steeds aanwezig te zijn.  

De inzet van een verpleegkundige die dagelijks langskomt is in de praktijk vaak niet ideaal. Deze kan niet op alle relevante ogenblikken aanwezig zijn wanneer er bijvoorbeeld een daguitstap tijdens het kamp plaatsvindt. 

Vanaf nu kunnen kinderen en jongeren die specifieke medische zorgen nodig hebben, gewoon mee op kamp gaan zonder dat hun voogd of verpleegkundige mee moet. Mooi toch? 

De handelingen die een bekwame helper mag uitvoeren zijn handelingen die het kind of de jongeren niet zelf kan toepassen, maar wel belangrijk zijn om gezond/in leven te blijven. Bij het statuut werd een lijst opgesteld met de handelingen die een bekwame helper mag uitvoeren. Let op, deze lijst is nog niet volledig. Zo kunnen er terloops handelingen bijkomen of aangepast worden.  

Voorbeelden van handelingen:

• Meten van glucose via vingerprik of glucosesensor.

• Interpreteren van te ondernemen actie (voeding, insuline, beweging, rust ...) op basis van symptomen en glycemie.

• Toedienen van insuline via insulinepen of insulinepomp.

• Een sonde verzorgen.

• Bepaalde medicatie op voorschrift toedienen. 

• Toezicht houden op een kind met slaapapneu.  

• ... 

Een volledige lijst van toegelaten verpleegkundige verstrekkingen vind je hier. 

Neen, bij bekwame helper gaat het echt over specifieke medische handelingen zoals ze in de lijst staan. Het toepassen van EHBO (bijvoorbeeld een wonde verzorgen) is altijd toegestaan. Een ander voorbeeld is het toedienen van een epipen bij een allergische reactie. Dit valt onder ‘hulp in nood’ en is dus ook altijd toegelaten. Hiervoor hoef je geen attest ‘bekwame helper’ te halen. 

1. De patiënt (het lid in kwestie)  

• De patiënt gaat mee op kamp en begeeft zich buiten de zorgvoorziening.
• De patiënt heeft verder een stabiele gezondheid.  
• De patiënt (of de ouders) geven schriftelijke toestemming.  

2. De persoon die de zorg overdraagt (voogd of arts van het lid) 

• De persoon die uitlegt hoe je de medische handelingen moet uitvoeren moet een arts of verpleegkundige zijn. 
• De arts of verpleegkundige heeft bepaald of de patiënt een stabiele gezondheid heeft en bevestigt dat ook schriftelijk. 
• De arts/verpleegkundige en voogd van het lid bepalen welke verpleegkundige handelingen uitgevoerd mogen worden door de bekwame helper. 

3. De bekwame helper (jij of een andere leiding die meegaat op kamp) 

• Je kan de handelingen uitvoeren die overgedragen worden. Je hebt hiervoor de nodige opleiding gevolgd of instructie ontvangen om die correct en veilig uit te voeren. De opleiding of instructie wordt gegeven door de arts en voogd van het lid. 
• Je houdt de gekregen informatie geheim. 
• Je kiest er volledig zelf (vrijwillig) voor om bekwame helper te worden. Niemand heeft je hiertoe verplicht om dat te worden of te blijven.  

4. De handelingen  

• De handelingen zijn opgenomen in de lijst met toegelaten medische handelingen in het statuut (zie eerder).  
• De handelingen die de bekwame helper zal uitvoeren zijn handelingen die de patiënt om een reden niet zelf kan uitvoeren. 

De huisarts of verpleegkundige geeft toestemming aan de bekwame helper en voorziet een attest. Na onderzoek van de gezondheidstoestand van de patiënt, bepaalt de arts/verpleegkundige welke handelingen je tijdens kamp mag uitvoeren als bekwame helper. De toestemming geldt voor één patiënt. 

De arts/verpleegkundige van het lid gaat na of je over de nodige vaardigheden beschikt om de verstrekkingen correct en veilig uit te voeren. Die arts/verpleegkundige bepaalt dan of je een opleiding moet volgen of enkel een instructie zal krijgen. De arts/verpleegkundige voorziet zelf die opleiding.  

• Toelatingsformulier op basis van een opleiding (voor de arts) 

• Toelatingsformulier op basis van een instructie (voor de arts)  

De bekwame helper is verantwoordelijk voor de goede uitvoering van de zorgen dat die mag uitvoeren volgens de arts/verpleegkundige en de voogd van het lid. Dit valt onder de verzekering ‘burgerlijke aansprakelijkheid’ die je als leiding bij KLJ hebt. Je bent burgerlijk aansprakelijk als je verantwoordelijk bent voor de schade die je toebracht (aan iemand anders). Je zal dan opdraaien voor de kosten van die schade, maar als leiding bij KLJ ben je hiertegen verzekerd. Het is wél belangrijk dat er aan alle voorwaarden werd voldaan zoals eerder opgenoemd. Alsook is de arts/verpleegkundige die de toestemming geeft mee aansprakelijk.  

Merk je op dat je een fout maakt? Dan dien je een arts/verpleegkundige te verwittigen. Geef op voorhand goed aan of je het ziet zitten om tijdelijk te zorgen voor het lid in kwestie.  

Ga het gesprek aan met het lid en de ouders van dat lid in kwestie. Bespreek hier goed wat je als KLJ-leiding ziet zitten en vraag hen of ze het een kans willen geven. Respecteer hun keuze dan ook als ze de zorg liever niet overdragen.

Iedereen akkoord? Plan dan samen een bezoek in bij de huisarts van het lid en bepaal welke handelingen overgedragen kunnen worden en of de arts ook denkt dat het een goed idee is.  

Wil je hiermee aan de slag gaan, maar weet je toch nog niet hoe? Vraag hulp aan je pedagogisch medewerker, neem zelf nog een kijkje op de site van de FOD Volksgezondheid of bij Komaf.