Leen Dendievel geeft levenslessen aan KLJ'ers

Een oude ziel, noemt ze zichzelf. Hoewel ze de voeling met haar jongere ik niet kwijt is – dat kan ook niet, als je haar jeugdige fans telt – verlangt ze nu al tot ze als tachtigjarige de rest van de wereld kan gadeslaan. Vandaag is ze nog niet aan de helft van die leeftijd, maar heeft ze wel al wat levenslessen te delen. Brief aan mijn kind, haar recentste boek, is het resultaat van 38 jaar Leen Dendievel. “Als je jong bent, moet er zo veel. Laat ons toch gewoon allemaal eens fouten maken. Twee, drie, vier keer dezelfde als het moet.”

We spreken af met Leen Dendievel in haar uitgeverij. Voor iemand die eigenlijk actrice is, bracht ze hier de afgelopen jaren veel tijd door. Eerst was er Hard – het boek dat volgde uit haar scriptie over liefdesverdriet. Daarna kwamen Asem, over paniekaanvallen, en Georges en Rita, haar roman over euthanasie. En nu is er dus Brief aan mijn kind, een boek vol levenslessen.

“Ik schrijf pas als ik het voel. Als er geen verhaal klaarzit, neem ik ook geen pen vast”, zei je vorig jaar in een interview. Een half jaar later lag er toch een boek in de rekken. Waarom is Brief aan mijn kind er gekomen?

“Ik verzamel al jaren hersenspinsels en inspirerende quotes in een notitieboekje en had het idee om ooit een Everybody’s free to wear sunscreen-achtig iets op de wereld los te laten (naar de hit vol levenslessen van Baz Luhrmann, red.). Toen kwam Georges en Rita uit en kregen de brieven die de hoofdpersonages aan hun kinderen schrijven heel veel reactie. Tegelijk besefte ik dat we allemaal, en jongeren in het bijzonder, voor heel wat uitdagingen staan. Al die kleine radartjes zetten een nieuw boek in gang. Ik verzamelde mijn schrijfsels van de afgelopen jaren, deed research en pende allerlei nieuwe ideeën neer. Brief aan mijn kind is een boek geworden voor iedereen, maar nog net iets meer voor jongeren.”

[Lees verder onder de foto.]

Jongeren liggen je na aan het hart. Ook op sociale media richt je je vaak tot hen. Waarom is dat?

“Omdat zij de toekomst zijn. Daar staan we soms te weinig bij stil. Als we het over ‘onze maatschappij’ hebben, denken we aan veertigers, vijftigers, zestigers... maar tieners lijken we te vergeten. Terwijl zij een belangrijke stem zijn. Ze hebben visie, engageren zich, onderbouwen hun meningen. Ik kan vanop een afstandje toekijken en denken: ‘ze doen het toch maar, hé’. Daar mogen we fier op zijn.”

Had je je eigen raad zelf graag gekregen als jongere?

“Ik had mijn boek zelf willen lezen, ja. Waarschijnlijk was niet elke raad blijven hangen, maar dat verwacht ik ook niet van mijn lezers nu. Ik hoop gewoon dat ik hen minder tijd kan laten verliezen. Tijd die ik als jongere stak in – achteraf bekeken – nutteloze overpeinzingen. Er zijn nu eenmaal gedachtes of hersenspinsels die je kan vermijden en die je gepieker niet waard zijn. Dat betekent niet dat ik al het ‘werk’ uit handen wil nemen, want ik weet dat die overpeinzingen deel uitmaken van een groeiproces. Ik wil mensen gewoon tonen: al die verwachtingen, gooi die gerust overboord. En durf fouten te maken. Meerdere keren dezelfde. ‘Een ezel stoot zich geen twee keer aan dezelfde steen’, daar geloof ik niet in. Als je meermaals dezelfde fout maakt, betekent het dat je net iets meer tijd nodig had om daaruit te leren. En dat is helemaal oké.”

Is zo’n raad nu meer welkom dan toen jij jong was? Wat is het grootste verschil tussen de jongeren van toen en die van nu?

“Ik denk dat jongeren van alle tijden bemoedigende woorden kunnen gebruiken, maar er ligt vandaag toch veel meer druk op jongeren dan vroeger. Toen ik jong was, keek ik op 1 september mijn ogen uit op de speelplaats als ik zag hoeveel mijn klasgenoten veranderd waren, want ik had hen twee maanden niet gezien. Nu zien we elkaar 24 op 7 via een scherm. Vroeger konden we dromen van hoe een eiland eruitzag, vandaag wandelen we met een simpele muisklik de hele wereld rond. Onder andere door sociale media is er minder ruimte voor fantasie, maar de verwachtingen zijn alleen maar gestegen. Het is er voor jongeren echt niet gemakkelijker op geworden.”

‘Verwachtingen’ is een van de rode draden in je boek. Verwachtingen die we zelf hebben, maar ook die die ons opgelegd zijn. Worstel je daar zelf ook mee?

“Oh ja. Er wordt heel veel verwacht, op alle vlakken. Dat gaat van 24/7 online bereikbaar zijn tot kinderen krijgen. Je wordt verwacht mails direct te beantwoorden, WhatsApp’jes meteen te lezen, je sociale media te onderhouden... Je wordt in hokjes gestopt – kijk maar naar mij: een actrice die schrijft, hoe kan dat? –, je moet alles voor elkaar hebben, moeder worden... Maar met die technologische druk worstel ik misschien nog het meest. Had ik kunnen kiezen, dan was ik in de jaren vijftig geboren en was ik nu een zestiger die daar allemaal niet meer aan mee hoefde te doen. Ik probeer mezelf daar wel voor te behoeden: ik gebruik een papieren agenda, zet mijn gsm op stil zodat enkel mijn familie en vrienden me kunnen bereiken en ik schrijf brieven in plaats van berichten te sturen.”

“Nu ik de veertig nader, kan ik alle druk en verwachtingen beter plaatsen. Ik heb een zekere rust gevonden. Als mensen me vragen voor een feestje en ik voel dat ik geen nood heb aan een heleboel onbekende mensen om me heen, dan heb ik er tegenwoordig geen moeite mee om ‘nee’ te zeggen. Vroeger was ik bang geweest dat ik iets zou missen, vandaag kan ik beter zeggen wat ik nodig heb. Ik kan meer grenzen stellen.”

“Dat betekent niet dat dat altijd 100% lukt, hoor. Ik laat mezelf nog toe om fouten te maken. Ik overweeg elke beslissing en maak een inschatting van de gevolgen, maar maak nog altijd keuzes vanuit mijn buik. Draait een keuze dan toch niet uit zoals gehoopt, niet erg, want ik heb ze ten minste gemaakt vanuit mijn gevoel.”

[Lees verder onder de foto.]

“Als je niet durft te flirten met falen, zal je ook nooit dansen met succes”, zeg je daarover in je boek.

“Dat is het exact. Als je niks doet, kan er natuurlijk niks verkeer gaan. Maar dan blijf je ter plaatse trappelen, hé. Dóe gewoon. Ook uit situaties die niet helemaal uitdraaien zoals je had gehoopt, haal je altijd iets. Of je leert erdoor, of er is een zaadje geplant voor iets wat later op je pad komt.”

Keuzes maak je vanuit je gevoel, met de voeten vooruit. Betekent dat dat je weinig terugkijkt?

“Ik kan genieten van een beetje nostalgie, maar niet om erin te blijven hangen. Je wikkelen in het verleden helpt je niet vooruit. Maar ik kan er wel van genieten om even terug te blikken op wat al geweest is.”

“Als je ouder wordt, merk je dat de tijd nóg sneller vooruitgaat dan vroeger. Ik kijk er wel naar uit om tachtig te worden en alles te aanschouwen: wat de jonge garde doet, wat ik zelf heb bereikt. Maar evengoed ben ik nu al blij met wat er is. Mocht ik morgen sterven, dan zou ik het jammer vinden dat ik nog zo veel had willen doen, maar ik zou blij zijn met alles wat ik tot nu toe heb gedaan. Ik had nog leuke rollen willen spelen – een carrière als die van Reese Witherspoon zegt me wel wat –, maar dat is ook maar wat het is.”

“Er is een verschil tussen spijt hebben omdat de tijd er niet was, en spijt omdat de durf je ontbrak. Dat laatste probeer ik te vermijden. Ik ga alles aan waar ik zin in heb. Wat ik nog niet heb kunnen doen, is niet gebeurd omdat er nog geen tijd voor is geweest. Dat is iets wat buiten mezelf ligt, dus heb ik daar geen spijt over.”

Het hoeft niet altijd groots te zijn, zegt de vaderfiguur in je boek. Zit je zelf ook zo in elkaar? Welke kleine dingen maken jou gelukkig?

“Och, dat kan van alles zijn. De zon die schijnt, even de grens oversteken naar Nederland, een goeie latte met melkschuim en kaneel, de wekker niet hoeven te zetten, omringd zijn door de mensen die ik graag zie, de geur van mijn lief... En het velleke van het wc-papier dat naar je toe is gedraaid – iets wat ik leerde van mijn lief. Ik was er vroeger zelf laks in, maar sinds mijn lief mij toonde dat een wc-rol die naar de muur is gedraaid niet hygiënisch en gewoon ambetant is, draai ik overal het wc-papier. Ook op café of bij vrienden thuis.”

“Iedereen wil op het einde van de dag ook maar gewoon een warme maaltijd en iemand om van te houden”, las ik nog in je boek. Is dat de essentie volgens jou?

“Ik denk het wel. Liefde zit in iemand die voor je zorgt, in het vertrouwen dat jij je best doet voor een ander en die moeite terugkrijgt. Of dat nu van een partner, een goeie vriend, een buur of een huisdier is. Uiteindelijk draait het toch allemaal daarrond, de liefde?”

En een wc-rol die met het velletje naar de juiste kant hangt?

“Zeker! Zeg nu zelf: het is iets onnozels, maar dat kan toch je dag maken?”

Tekst: Maud Vanmeerhaeghe / Foto: Jonas Smeulders